De quantumrevolutie is allang geen sciencefiction meer en terwijl onderzoekers wereldwijd werken aan bruikbare quantumcomputers, groeit de urgentie om onze communicatie- en datastromen toekomstbestendig te maken.
In Nederland krijgt die omslag concreet vorm met QCINed, de Quantum Communication Infrastructure Netherlands. Dit nationale initiatief bouwt en test quantum-veilige netwerken waarmee overheid en kritieke sectoren vertrouwelijke gegevens kunnen beschermen tegen afluisteren en data-diefstal, nu én als quantumcomputers gangbaar worden.
Wat quantum key distribution (QKD) precies oplevert voor veilige sleuteluitwisseling
QKD is een methode om versleutelsleutels uit te wisselen waarbij de beveiliging niet leunt op wiskundige moeilijkheidsgraad, maar op natuurwetten. Wordt een sleutel onderweg onderschept, dan verandert de quantumtoestand van de deeltjes en merken legitieme partijen dat direct; de sleutel wordt dan verworpen en er volgt een nieuwe poging. Zo ontstaat een aantoonbaar veilige sleutel die daarna gebruikt kan worden voor het versleutelen van data via conventionele cryptografie. Deze benadering is relevant omdat toekomstige quantumcomputers veel van de huidige publieke-sleutelalgoritmen kunnen breken.
QCINed in de praktijk: drie operationele QKD-testnetwerken en een Europese inbedding
Nederland draait inmiddels drie QKD-testnetwerken met elk een eigen doel en karakter. In de regio’s Utrecht, Eindhoven en tussen Amsterdam en Den Haag worden koppelingen met bestaande infrastructuren getest, toepassingen voor ministeriële communicatie verkend en een open omgeving geboden waar bedrijven en kennisinstellingen hardware en software kunnen doorontwikkelen. QCINed maakt bovendien deel uit van de Europese Quantum Communications Infrastructure (EuroQCI), waarmee het bijdraagt aan een toekomstig Europees quantum-internet.
Op 7 oktober 2025 werd dit initiatief door Nederlandse vakmedia opnieuw belicht, met nadruk op de samenwerking tussen onder meer Quantum Delta NL, TU Delft, TU Eindhoven, SURF, RINIS en bedrijfsleven zoals Q*Bird en Eurofiber. De boodschap: quantum-veilige netwerken gaan van pilot naar praktijk en worden stap voor stap verbonden met bestaande glasvezelroutes en overheidsnetten.
Waarom organisaties nú moeten handelen: risico’s, compliance en crypto-agility
De grootste dreiging is niet dat ‘morgen’ alle encryptie breekt, maar dat vandaag onderschepte data later, zodra quantumcomputers krachtig genoeg zijn, alsnog leesbaar wordt gemaakt (“harvest now, decrypt later”). Organisaties met lange bewaartermijnen—zorg, overheid, finance, maakindustrie—moeten daarom vooruitdenken en migratiepaden uitstippelen naar quantum-veilige sleuteluitwisseling en post-quantum cryptografie (PQC). QKD kan daarin een rol spelen voor specifieke, punt-tot-punt verbindingen met hoge vertrouwelijkheidseisen, terwijl PQC algoritmische vervangers biedt voor brede software- en netwerkstacks.
Tegelijkertijd dwingen Europese regels tot versnelling. NIS2 vergroot de zorg- en rapportageplichten rond netwerk- en informatiesystemen en raakt veel meer sectoren dan voorheen. Een quantum-bestendige architectuur en crypto-agility—het vermogen om cryptografie gecontroleerd te vernieuwen zonder dienstonderbreking—worden daarmee ook governance- en compliance-thema’s. Voor praktische gevolgen en stappen richting naleving biedt ons artikel NIS2; in het kort wat u moet weten voor uw organisatie aanvullende context.
QKD, PQC en klassieke cryptografie: waar past welke bouwsteen?
Onderstaande vergelijking helpt bij het bepalen van de juiste mix per use-case. De kern is dat QKD en PQC elkaar niet uitsluiten: QKD verzorgt veilige sleuteluitwisseling op fysiek niveau; PQC vervangt kwetsbare algoritmen in software en protocollen.
| Aspect | Klassieke publieke-sleutelcryptografie | Quantum Key Distribution (QKD) | Post-quantum cryptografie (PQC) |
|---|---|---|---|
| Beveiligingsbasis | Wiskundig moeilijk probleem | Natuurwetten (no-cloning, meting verstoort) | Wiskundig probleem dat ook voor quantumcomputers moeilijk blijft |
| Dreiging door quantum | Hoog voor RSA/ECC | Detecteert onderschepping; niet te kopiëren | Ontworpen om quantum-aanvallen te weerstaan |
| Implementatie | Overal in protocollen en software | Specifieke, vaak glasvezel-/optische links | Vervangt algoritmen in protocollen/softwarestacks |
| Use-cases | Breed, vandaag dominant | Kritieke, punt-tot-punt verbindingen | Breed, als vervanger in o.a. TLS/VPN/PKI |
Nederlandse positie en volgende stappen voor CIO’s en CISO’s
Met QCINed zet Nederland in op een tastbare, operationele proeftuin voor quantum-veilige communicatie. De netwerken dienen als trainingsterrein voor engineers en als validatieomgeving voor leveranciers, en versnellen zo de overstap naar productie-toepassingen in kritieke infrastructuren. De samenwerking binnen EuroQCI vergroot de kans dat oplossingen straks grensoverschrijdend schaalbaar zijn—van protocollen en certificering tot beheerprocessen.
Voor beleidsmakers en security-teams is het essentieel om technologiekeuzes te toetsen aan nationale richtlijnen. In Nederland adviseerde de AIVD eerder terughoudendheid bij QKD in generieke omgevingen en pleitte de dienst voor een zorgvuldige afweging per scenario. Wie die discussie wil begrijpen, leest meer in ons achtergrondartikel AIVD adviseert tegen gebruik van Quantum Key Distribution. Combineer zulke beleidskaders met praktijklessen uit de QCINed-netwerken om tot realistische roadmaps te komen.
